Antologia dramatów Daisz i Al-Ghabra, Nimrod, Samson Siłacz, Powrót Hulagu
Dr Sultan bin Muhammad Al-Qasimi Antologia dramatów Daisz i Al-Ghabra, Nimrod, Samson Siłacz, Powrót Hulagu Tłumaczenie: Barbara Michalak-Pikulska, Iwona Król, Agnieszka Pałka-Lasek, Sebastian Gadomski Al Qasimi publications, 2020
Pierwsze wydanie w języku polskim 2020 Pierwsze wydania w języku arabskim: «Daeish wa Al-ghubraa» w 2016, Al Qasimi Publications «Nimrod w 2008, Al Qasimi Publications «Awdat Hulaku» w 2010, Al Qasimi Publications «Shamshun Al-jabbar» w 2008, Al Qasimi Publications ------------------------------------------------------- Copyright © 2020 by Sultan bin Muhammad al-Qasimi Translation copyright © 2020 by Sultan bin Muhammad al-Qasimi ------------------------------------------------------- Książka, ani żaden jej fragment, nie może być przedrukowywana bez pisemnej zgody wydawcy za wyjątkiem krótkich cytatów wykorzystwanych do artykułów naukowych lub recenzji. ------------------------------------------------------- Al Qasimi Publications P.O Box: 64009 Sharjah, United Arab Emirates Tel.: 0097165090000 Fax: 0097165520070 Email: info@aqp.ae ------------------------------------------------------- ISBN 978-9948-00-000-0
5 Wstęp: Początki i rozwój teatru w Zjednoczonych Emiratach Arabskich 7 Życie i twórczość Jego Wysokości Szejka Dr Sultana bin Muhammada Al Qasimi 33 DAISZ I AL-GHABRA 41 AKT PIERWSZY 43 AKT DRUGI 47 AKT TRZECI 51 NIMROD 55 ABRAHAM I NIMROD 56 AKT PIERWSZY 61 - SCENA PIERWSZA 62 - SCENA DRUGA 67 AKT DRUGI 73 - SCENA PIERWSZA 74 - SCENA DRUGA 78 - SCENA TRZECIA 81 AKT DRUGI 83 - SCENA PIERWSZA 84 - SCENA DRUGA 88 SAMSON SIŁACZ 93 AKT PIERWSZY 95 - SCENA PIERWSZA 96 - SCENA DRUGA 100 AKT DRUGI 103 - SCENA PIERWSZA 104 - SCENA DRUGA 110 AKT TRZECI 115 - SCENA PIERWSZA 116 - SCENA DRUGA 121 POWRÓT HULAGU 127 AKT PIERWSZY 131 AKT DRUGI 139 AKT TRZECI 147 AKT CZWARTY 165 SPIS TREŚCI
7 Wstęp Początki i rozwój teatru w Zjednoczonych Emiratach Arabskich Rozwój teatru w krajach Zatoki wiązał się z rozwojem szkolnictwa. W Emiratach pierwsze przedstawienia teatralne odbywały się w szkole al-Qassimiyya w Szardży. Szkoły emirackie i nauczyciele w nich pracujący wykształcili zresztą zarzewie późniejszych aktorów i dramaturgów. Dalszy rozwój teatru miał miejsce w klubach sportowych: Nadi al-‘Umani i Nadi ash-Sha’b wa al-‘Uruba w Szardży, Nadi ash-Shurta i Nadi al-Ahli ar-Riyadi w Abu Dhabi, Nadi ash-Shabab w Dubaju, Nadi an-Nasr w Adżmanie, czy Nadi ‘Uman w Ras al- -Khajma. Do roku 1972 działały w Zjednoczonych Emiratach Arabskich dwadzieścia cztery kluby i w każdym z
8 nich działał zespół teatralny. [1] Nie zawsze wystawiane w nich były sztuki teatralne. Często były to tylko skecze lub okolicznościowe występy słowno-muzyczne. Aktorzy samodzielnie przygotowywali scenę, dekoracje, kostiumy. W dobie braku telewizji i Internetu kluby spełniały niezwykle istotną rolę społeczną. Mieszkańcy spotykali się, rozmawiali, wymieniali opinie. To właśnie przeniesienie teatru ze szkół do klubów przyczyniło się jego rozwoju. Aktorzy bowiem nie musieli rekrutować się spośród uczniów, a teksty nie miały już charakteru czysto dydaktycznego. Nie powinno się pomijać roli harcerzy w rozwoju teatru w Emiratach. Organizowali oni w obozach harcerskich przedstawienia teatralne w czasie przerwy wiosennej począwszy od 1959 roku. Ich krótkie sztuki, piosenki i skecze o charakterze satyrycznym przedstawiały problemy społeczne takie jak picie alkoholu, czy palenie papierosów.[2] W 1999 powstał Instytut Teatralny w Szardży pod patronatem JW Szejka Dr Sultana Bin Muhammada Al-Qasimi. [3] 1. ‘Abd Ilah ‘Abd Al-Qadir, Tarikh al-haraka al-masrahiyya fi dawlat al- Imarat al-‘arabiyya al-muttahida 1960-1986, Ash-Shariqa-Abu Dhabi 2007, wyd. II, s. s. 20, 2. Sultan Bin Mohammed Al Qasimi, The Genesis of the Scout Movement in Sharjah, Sharjah 2008, s. 46, Habeeb Ghuloom Al-Attar, Theatre in the UAE in: Cultural Life in Emirates, United Arab Emirates 2008, s. 28-29, 3. Habib Ghuloom al-Attar, The Development of Theatrical Activity in the Gulf Region, United Arab Emirates 2009, s. 11,
9 Sztukę Egipcjanina Mahmuda Ghanima, pt. Al- -muru’a al-muqni’ (Dostateczna rycerskość)[1] wystawioną w 1955 roku uznaje się za początek ruchu teatralnego w Zjednoczonych Emiratach Arabskich. Pierwszym tekstem napisanym przez Emiratczyka Sultana Bin Muhammada Al-Qasimi jest sztuka pt. Nihayat Sahyun (Koniec Syjonu, 1958)[2]. Dramat ten, podobnie jak i sztuka wystawiona w 1959 roku, pióra Juma’a Ghariba, pt. al-Islam wa at-ta’awun (Islam i współpraca) wywołały falę demonstracji przeciwko Brytyjczykom. Nihayat Sahyun podejmuje problem konfliktu palestyńskiego, jednocześnie ostro potępiając władze brytyjskie. Sztuka podgrzewa ożywioną debatę na temat przyszłości świata arabskiego oraz roli zachodnich mocarstw w rozwiązywaniu problemów Bliskiego Wschodu. [3] Obie sztuki wystawione zostały w Klubie Ludowym (Nadi ash-Sha’b) w Szardży. Niezwykle istotną rolę w rozwoju i propagowaniu teatru w Emiratach odegrały lokalne czasopisma: ar-Rula, Kawalis i al-Masrah. Większość krytyków związanych z teatrem zgodnie 1. Sztuka ta spotykana jest również pt. Jabir ‘Atharat al-Kiram (nazwa własna) 2. Sztuka ta nosiła również tytuł Wukala’ Sahjun (Agenci Syjonu) 3. ‘Abd Ilah ‘Abd Al-Qadir, Tarikh al-haraka al-masrahiyya fi dawlat al- Imarat al-‘arabiyya al-muttahida 1960-1986, Ash-Shariqa-Abu Dhabi 2007, wyd. II, s. 18-19,
10 przyznaje, że rozwój współczesnego teatru wiąże się z przybyciem do Emiratów w 1963 roku Irakijczyka Watiqa as-Samara’i. [1] Posiadał on wiedzę o teatrze arabskim i europejskim, którą to dzielił się z młodzieżą emiracką podczas spotkań w kawiarniach. Zainteresowanie okazało się tak poważne, że zapadła decyzja o budowie pierwszego teatru w Emiratach. Inauguracja odbyła się 19 sierpnia 1963 roku podczas, której wystawiono sztukę as-Samari’ego pt. Min ajl waladi (Z powodu mojego syna). Zachęcony sukcesem Watiq as-Samar’i postanowił wystawiać kolejne sztuki swojego autorstwa. Wśród nich było min. przedstawienie al-‘Adala (Sprawiedliwość, 1963). Obserwujący rozwój ruchu teatralnego szejk Dubaju al-Maktum ibn Rashid zaprosił irackiego twórcę do współpracy przy organizacji grupy teatralnej w Klubie Młodzieżowym (Nadi ash-Shabab) w Dubaju. Efektem było wystawienie sztuki Samahini (Wybacz mi) i Khalid ibn al-Walid (nazwa własna). W roku 1969 as-Samar’i przeniósł się do Abu Dhabi gdzie w Nadi al- -Ahli ar-Riyadi przygotował sztuki: Tabib fi al-qarn al- -‘ashrin (Lekarz w dwudziestym wieku) i Mutawwa’ wa Khamis (Pobożni i Khamis). [2] Wszystkie sztuki napi1. Habeeb Ghuloom al-Attar, Theatre in the UAE in: Cultural Life in Emirates, United Arab Emirates 2008, s. 25 2. Habib Ghuloom al-Attar, The Development of Theatrical Activity in the Gulf Region, United Arab Emirates 2009, s. 49-50,
11 sane i przygotowane przez as-Samari’ego cieszyły się ogromnym powodzeniem. Teksty były zrozumiałe bo podejmowały tematykę życia codziennego w Emiratach, nawiązywały też do wydarzeń z historii i kultury arabsko-muzułmańskiej. Przedstawienia były dokładnie przygotowane pod względem scenicznym, a gra aktorów doskonale wyreżyserowana. W następnych latach pojawiali się kolejni działacze teatralni. Wśród nich Egipcjanin Zaki Tulaymat odpowiedzialny za opracowanie wielostronnego programu związanego z rozwojem teatru emirackiego. Pisarz ‘Abd ar-Rahman al-Salih stwierdził, że Tulaymat pozostawił obiektywny i prawdziwy odbiór ruchu teatralnego w Emiratach.[1] Ponadto, opisał jego wizję, która zakładała dynamiczne zmiany w emirackim ruchu artystycznym, począwszy od ogromnych nakładów finansowych, a skończywszy na edukacji publiczności, która miała stanowić siłę napędową teatru współczesnego. Wreszcie wypowiedział się na temat świadomości artysty i jego roli.[2] Po odzyskaniu niepodległości w 1971 roku Minister1. ‘Abd ar-Rahman al- Salih, Waqi’ wa afaq al-masrah fi al- Imarat al-‘Arabiyya, w; Nashrat al-mahrajan al-masrahi ath-thalith li-l-firaq al-ahliyya li-duwal majlis at-ta’awun al-khali, t. 1-2, Abu Dhabi 1993, s. 4, 2. Habib Ghuloom al-Attar, The Development of Theatrical Activity in the Gulf Region, United Arab Emirates 2009, s.80-81,
12 stwo Kultury otoczyło powstające licznie grupy teatralne opieką finansową. Pomagało w organizacji warsztatów. Do Emiratów napływali artyści i reżyserzy. Wśród nich na uwagę zasługują: al-Munsif as-Suwajsi, Ibrahim Jalal, Fu’ad ash-Shatti, ‘Abd Ilah ‘Abd Al-Qadir i zmarły tragicznie w wypadku Saqr Rashud. W latach osiemdziesiątych było już czternaście zespołów scenicznych. Najważniejsze z nich to: Narodowy Teatr dla Młodzieży i Sztuk w Dubaju (Masrah al-qawmi li-l-shabab wa al-funun). Pomysł założenia tej grupy powstał w 1972 roku, zaś w rok później działała już ona jako pierwsze ciało artystyczne w Emiratach. Zrzeszała młodzież z różnych klubów grających przedstawienia pod auspicjami Ministerstwa Sportu i Młodzieży. Do ważniejszych przedstawień należała sztuka: Al-tubah ha-l-marra (Wybacz mi tym razem) pióra ‘Isy Lutah i wyreżyserowana przez Za’ina Jum’a w 1987 roku. Dramat koncentruje się na jednej z najważniejszych społecznych słabości jaką jest obojętność. Autor wskazuje na brak możliwości porozumienia między ludźmi, a człowiek przecież nie jest jedynym elementem wszechświata. Musi sobie zdać sprawę ze swej przemijalności. W swoim życiu bowiem przywiązuje zbyt dużą wagę do rzeczy nieważnych i z tego powodu traci wszystko co
13 ma wartość prawdziwą. Najważniejsze rzeczy w życiu dzieją się szybko i trzeba być czujnym by ich nie przeoczyć. Sztuka wydaje się nieść przesłanie porozumienia między ludźmi. Pokazuje, że człowiek zbyt wiele uwagi poświęca analizie własnych doznań przez co staje się obojętny na problemy innych. Sztuka pt. Lahzat mansiyya (Zapomniane chwile) autorstwa irackiego dramaturga Jalila al-Qaysi i wyreżyserowana przez Habiba Ghuluma w 1989 roku ukazuje zakochaną wciąż w mężu bohaterkę żyjącą nadzieją na powrót ukochanego mężczyzny. Dzień zaczyna od myśli o nim. Nie odczuwa potrzeby przeanalizowania swojego stanu psychicznego jaki jej towarzyszy po jego odejściu. Napełnia ją szczęście i radość gdy otrzymuje telegram, że wraca. Kiedy jednak okazuje się, że listonosz doręczył jej przez pomyłkę inny list, a mąż już nie wróci, pogrąża się w smutku i rozpaczy. Życie wydaje się jej niekończącym pasmem nieszczęść, które powodują, że nie dostrzega jego sensu. Motyw cierpienia występuje w wielu utworach literackich. W sztuce Al-Buqa’a (Plama) napisanej przez Ibrahima Salima i wyreżyserowanej przez Ahmada al- -Ansari w 1992 roku dramaturg pokazuje cierpienie jako siłę kształtującą charakter człowieka. Bohater to młody
14 kaleka, który doświadcza cierpienia na co dzień z powodu sposobu w jaki ludzie go postrzegają podczas gdy on próbuje wieść normalne życie i poszukuje swojej drogi kariery zawodowej. Członkowie teatru w Dubaju pochodzili z różnych miast emirackich: Dubaju, Szardży, Adżmanu, Ras al- -Khayma, Umm al-Qaywayn. Do wybitnych osobistości należeli: ‘Abd Allah ‘Ali al-Mutawwa’, ‘Ali Abu Khalil, Ibrahim Jum’a, Ibrahim Yaqub, Muhammad Hasan, Jum’a Gharib, Muza al-Mazru’i, Ahmad ‘Abdul, Sultan ash-Sha‘ir, Ahmas as-Sayyid, Hammad Sultan. Narodowy Teatr w Szardży (Masrah ash- Shariqa al-Watani) został utworzony w 1976 roku i stał się jednym z najaktywniejszych miejsc teatralnych w Zjednoczonych Emiratach Arabskich. Członkami grupy byli m.in. ‘Ali Khumays, Muhammad Yusuf, Muhammad ‘Abd Allah, Sayf al-Ghanim, ‘Abd Allah al-Mana’i. Do najważniejszych zadań tej grupy należało ożywienie życia kulturalnego w Szardży. Do ciekawszych sztuk tej grupy należy dramat Hal shakil ya Za’afaran? (Czy to jest to co zrobiłeś Zafaranie?) pióra ‘Abd ar-Rahmana al-Mana’i i wyreżyserowana przez Kuwejtczyka Fu’ada ash-Shatti w 1983.
15 Bohater sztuki Za’faran, chłop uprawiający melony, pod wpływem nacisków ze strony żony przestaje sprzedawać towar w swojej wiosce i udaje się do miasta by tam korzystniej spieniężyć swoje zbiory. Jest to dla niego okazja do konfrontacji prostego życia jakie wiódł na wsi z trybem życia w mieście. Autor z jednej strony odwołuje się do biblijnego wpływu Ewy na Adama, która namówiła go do zjedzenia zakazanego owocu co ostatecznie doprowadziło do wygnania z raju, z drugiej zaś pokazuje ludzi stojących przed wyborem nowej drogi. Nie są przy tym pozbawieni obaw przed zmianami. Tylko dostosowanie się do nowych warunków umożliwia im zajęcie wyższego miejsca w hierarchii społecznej. Kut Abu Miftah (Płaszcz Abu Miftaha) napisana i wyreżyserowana przez Abd Allaha al-Mana’i to historia bohatera, który zajmuje się połowem pereł. Akcja cofa się w czasie do przeszłości, w której żyją jego przodkowie. Jest to okazją do wspomnień minionych czasów oraz pokazania przemian społecznych jakie następowały po odkryciu ropy naftowej. Dramaturg pragnie uchwycić fragment odchodzącej rzeczywistości i właśnie wkraczającej nowej. Widać tu wyraźnie dwie postawy względem przeszłości: postawa, która domaga się zmian w imię koniecznego postępu cywilizacyjnego i postawa
16 zadumy, melancholii i żalu za dawnym, prostym trybem życia. Tytułowy płaszcz symbolizuje ryzyko jakie niesie nowoczesność, bowiem nie wszyscy potrafią się do niej dostosować. Sztuka Ri’i al-bum abbirni (Kapitanie, przewieź mnie) napisany przez Isma’ila ‘Abd Allaha i wyreżyserowana przez Jamala Matara w 1993 roku to próba pokazania chciwości człowieka, który po śmierci swojego brata chce przejąć jego majątek. W swej zachłanności łamie zasady moralne i gotów jest rozprawić się z każdym kto w jakikolwiek sposób mu zagraża. W sytuacji braku perspektyw na pokonanie go bratanek decyduje się na spalenie spuścizny po ojcu. Dramat pokazuje jednostkę, która sieje strach i potrafi podporządkować sobie osoby słabsze nie posiadające sił fizycznych i psychicznych by oprzeć się przemocy. Dubajski Teatr Ludowy (Masrah Dubayy ash- -Sha’bi) został założony w 1976 roku jako filia Dubajskiego Towarzystwa Sztuk Ludowych i Teatru (Firqat Masrah Jam’iyyat Dubayy li-l-Funun Ash-Sha’biyya). Do wybitnych przedstawicieli należeli: Isma’il Muhammad, Ahmad al-Ansari, Jum’a Mubarak, Samira Ahmad, Muna Hamza, Fatima Muhammad i in. Pierwszy spektakl został w nim wystawiony w 1977.
17 W twórczości literackiej w krajach Zatoki pojawiło się wiele utworów poświęconych służbie domowej. Ich bohaterami byli zazwyczaj służący z biednych krajów azjatyckich. Temat ten był echem licznego napływu siły roboczej w celach zarobkowych. Sztuka Matlub khaddama halan (Pomoc domowa potrzebna od zaraz) napisana przez Muhammada Sayyida, a wyreżyserowana przez Ahmada al-Ansari w 1984 ukazuje sytuacje i problemy związane z obecnością imigrantów w domach emirackich. Największym z nich był wpływ na wychowanie dzieci. Służący byli zazwyczaj innego wyznania, mówili innymi językami i reprezentowali odmienne tradycje kulturowe. Autorzy spektaklu pragnęli wzbudzić w widzach poczucie odpowiedzialności za swoje pociechy. Sztuka Faltuh (Sarkastycznie) została napisana i wyreżyserowana przez Hasana Rajaba w 1990 roku w formie krótkich scenek rodzajowo-obyczajowych. Aktorzy wydają się być zwykłymi ludźmi, sceną świat, a reżyserem życie. Każda z odsłon podejmuje inny ważny problem społeczny. Poruszane są istotne sprawy, min.: stosunek do służby, brzemię systemu telekomunikacyjnego i Internetu i błahe, np. nieziemskie ceny za piłkarzy w klubach sportowych. Ludzka egzystencja i postawa człowieka wobec cier-
18 pienia to temat sztuki Bu Mahyus fi wartah (Bu Mahyus w kłopotach) napisana przez Jamala Salima i wyreżyserowana przez Muhammada Sayyida w 1992 roku. Temat podjęty w tej sztuce jest jednym z najważniejszych w krajach Zatoki, czyli poszukiwaniem możliwości leczenia za granicą. Wiąże się to z niechęcią obywateli do lokalnych lekarzy. Są oni przeświadczeni o niedoskonałości systemu leczenia w kraju i dlatego nie zaznają spokoju póki nie wyjadą za granicę. Zagraniczni lekarze wydają się im być skuteczniejsi i budzą ich zaufanie. Dramaturg stara się przekonać publiczność, czyli obywateli do odzyskania zaufania do lokalnych specjalistów. Narodowy Teatr w Dubaju (Masrah Dubayy al-Ahli) został złożony w 1981 roku (wcześniej funkcjonował pod nazwą Teatru Eksperymentalnego (al-Masrah at- -Tajribi). Do zespołu weszła liczna grupa młodych, dobrze wykształconych entuzjastów co znalazło odzwierciedlenie w wysokim poziomie ich twórczości. Wśród nich byli, m.in.: Jamal Yusuf Matar, Khalid Ahmad Jawwad, Khalid Jum’a, ‘Umar Ghubash, Naji al-Hay. Poza wystawianiem sztuk teatralnych, organizowaniem wykładów i spotkań literackich propagowano tam również przedstawienia dla dzieci. Akcja sztuki pt. Jamila (imię własne) napisana i wy-
19 reżyserowana przez Jamala Matara w 1991 roku rozgrywa się nad brzegiem morza, bo przecież codzienny z nim związek mieszkańców Emiratów sprawiał, że kierowały się w jego stronę przeżycia każdego z nich. To ono było głównym motorem życia dając ludziom zatrudnienie, pożywienie, wytchnienie, wolność, nadzieję i temat do opowieści. W sztuce babcia jest reprezentantką przeszłości i opowiada dzieciom bajki wskrzeszając miejscowe legendy. Bohaterką zaś dramatu jest piękna dziewczyna, której ojciec wyznaczył wysoki posag dla kandydata starającego się o jej rękę. Wielu śmiałków zauroczonych Jamilą ryzykuje życie by zdobyć jej rękę. Ostatecznie udaje się to biednemu Majnunowi, chłopakowi z marginesu społecznego, który nie zdając sobie sprawy z niebezpieczeństwa nurkuje i przynosi perły zdobywając jej rękę. Ojciec związany obietnicą musi oddać córkę nieudacznikowi. Bohaterka nie sprzeciwia się gdyż jej marzeniem jest opuszczenie domu rodzica. Po raz kolejny pokazane zostało jak ważną rolę w stosunkach społecznych odgrywa pochodzenie i majątek. Narodowy Teatr Umm Al-Qaywayn (Masrah Umm al-Qaywayn al-Qawmi) założony został w 1978 roku. Do czołowych przedstawicieli zalicza się: Sa‘ida Salima, Jasima Khalfana, Salima Sayfa, Sayfa al-Ghawi. Ak-
20 tywność teatru reprezentuje sztuka: Bidun ‘anwan (Bez adresu) napisana przez Egipcjanina Ahmada Salima i wyreżyserowana przez Sayyida Salima w 1986 roku. Po raz kolejny autorzy podjęli temat nowobogackiego społeczeństwa, które zapomina o swoich podstawowych obowiązkach. Bohaterami są rodzice zaniedbujący swe dzieci. Zaabsorbowani pogonią za pieniędzmi nie mają czasu na wychowanie pociech, które stają się ofiarami złego towarzystwa i narkotyków. Kolejna sztuka Meyd in Gulf (Wyprodukowano w Zatoce) napisana przez Egipcjanina Nabila Badrana i wyreżyserowana przez jego rodaka Majdi Kamila w 1991 roku również odnosiła się do czasów boomu gospodarczego i zachłyśnięcia się produktami z całego świata, które zaczęły napływać do Emiratów. Autorzy nawoływali do większej samowystarczalności i redukcji uzależnienia od produktów zagranicznych. Ruch teatralny w Emiratach nie ogranicza się do tych pięciu grup. Możemy odnotować działalność innych, takich jak: Masrah ‘Ajman ash-Sha’bi (Ludowy Teatr w Adżmanie) i Masrah an-Nadi al-Watani li-l-thaqafa wa al-funun (Narodowy Klub Kultury i Sztuki) wAdżmanie, al- Masrah al-Hadith (Teatr Współczesny) w Szardży, Masrah Ra’s al-Khayma al-Watani (Teatr Narodowy)
21 w Ras al-Khayma, Masrah al-Fujayra al-Qawmi (Teatr Narodowy) w Fudżajra, Masrah at-Tali’a (Teatr Awangardowy) w Khor Fakkan, Masrah Kalba’ ash-Sha’bi (Teatr Ludowy) w Kalbie, Jam’iyyat Dibba li-th-thaqafa wa al-funun wa al-masrah (Stowarzyszenie Kultury, Sztuki i Teatru) w Diba.[1] Działalność tak wielu teatrów udowadnia, że teatr emiracki jest w swoim rozkwicie. Obecnie bardziej polega się na lokalnych tekstach emirackich niż sztukach syryjskich dramaturgów takich jak Sa‘d Allah Wannus i ‘Ali ‘Aqla ‘Ursan czy egipskich: Tawfiq al-Hakim, Sa‘d ad-Din Wahbah, ‘Ali Salim i Mahfuz ‘Abd ar-Rahman. Wystawiane są również adaptacje zachodnich sztuk z nieznaczną modyfikacją przystosowującą je do lokalnych warunków tak by zostały dobrze odebrane przez lokalnych widzów. Przełomem w historii teatru emirackiego była organizacja Teatralnych Dni Szardży (Ayyam ash-Shariqa al-masrahiyya), których początki sięgają 1984 roku. Pomysłodawcą był władca Szardży, Szejk Doktor Sultan Bin Muhammad Al Qasimi. Celem festiwalu był rozwój teatru na terenie wszystkich Emiratów, propagowanie 1. Por. Habib Ghuloom al-Attar, The Development of Theatrical Activity in the Gulf Region, United Arab Emirates 2009, s. 87-94,
22 sztuk teatralnych, rozwijanie wiedzy o teatrze i sztuce wśród młodzieży. Już w pierwszym roku do uczestnictwa w festiwalu zgłosiły się czołowe zespoły teatralne z Dubaju, Szardży, al-‘Ayn, al-Fudżajry, Khor Fakkan i Ras al-Khajma. Festiwal podsycił rywalizację, która przeniosła się na jakość prezentowanych przedstawień. Wśród zaprezentowanych dramatów znalazły się dwie sztuki emirackich twórców : Al-Ard titkallam urdu (Ziemia mówi w języku urdu) napisana przezAhmada Rashida Thani i Sirr al-kanz (Tajemnica skarbu) pióra Za’ina Jum’y.[1] Obie sztuki zostały napisane w 1984 roku i skupiały się na tematyce społecznej związanej z napływem ogromnej liczby imigrantów do pracy w Emiratach. Ulice pełne Azjatów okazują się naruszać bezpieczeństwo narodowe państwa. Sytuacja wymyka się spod kontroli gdy zostaje zamordowana mała dziewczynka Layla (w sztuce Al-Ard titkallam urdu - Ziemia mówi w języku urdu, wyreżyserowana przez Isma’ila ‘Abd Allaha). Twórcy na podstawie tej prawdziwej historii zastanawiają się w jaki sposób sytuacja w kraju wymknęła się spod kontroli i doszło do zbrodni, której ofiarą padała tak młoda i niewinna istota, w jaki sposób postępować z ludźmi przyjeżdżającymi do pracy i jak ich obecność 1. Por. ‘Abd Ilah ‘Abd Al-Qadir, Tarikh al-haraka al-masrahiyya fi dawlat al- Imarat al-‘arabiyya al-muttahida 1960-1986, Ash-Shariqa-Abu Dhabi 2007, wyd. II, s. 149-192,
23 wpływa na bezpieczeństwo Emiratczyków. W sztuce nie brak elementów folkloru i przykładów pieśni morskich.[1] Teatralne Dni Szardży, z kilkoma przerwami, po dwudziestu pięciu latach swojego istnienia osiągnęły ogromny sukces. Teatry emirackie mają możliwość konfrontacji z osiągnięciami grup teatralnych z innych krajów arabskich i pozwalają na rozwój aktorom, dramaturgom i reżyserom. Mają też ogromny wpływ na miejscową społeczność. Ich sztuki poruszają konkretne problemy społeczne. Dramaturgom udaje się śledzić - bez utraty aktualności - szybkie zmiany zachodzące w kraju. Stali się oni świadkami przemian społecznych, kulturalnych i socjalnych. Szanują własną przeszłość, pragną kontynuować tradycje, ale po dostosowaniu ich do nowych funkcji i treści. Kolejnym krokiem w odpowiedzi na potrzebę rozwoju teatru w Zjednoczonych Emiratach Arabskich było założenie w latach 90-tych Stowarzyszenia Teatralnego (Jam’iyya al-Masrahiyyin), którego zadaniem było zjednoczenie się w działaniach z władzami celem pozyskania większych możliwości finansowych i rozwojowych. Ponadto, Stowarzyszenie reprezentowało emirackie 1. Por. Habib Ghuloom al-Attar, The Development of Theatrical Activity in the Gulf Region, United Arab Emirates 2009, s. 144-147,
24 instytucje teatralne za granicą. Było też odpowiedzialne za organizacje warsztatów teatralnych, konferencji, festiwali, konkursów i popularyzację teatru wśród młodzieży. Bez wątpienia teatr emiracki dzisiaj znacznie różni się od tego czym był w przeszłości. Oczywistym jest, że ruch ten osiągnął dojrzałość i w ilości i w jakości pisanych i przedstawianych dramatów. Kreatywność twórców emirackich sugeruje, że okres niemowlęcy tej niedawno narodzonej sztuki mają już za sobą. Do ciekawszych dramatów ostatniej dekady należą: Qabr al-wali (Grób dobroczyńcy) pióra Jamala Matara z 1998 roku. Podjęty temat wydaje się być ponadczasowy i przywołuje na myśl powieść Tahy Husayna Shajarat al-bu’s (Drzewo nieszczęścia) i opowiadania Mahmuda Taymura. Historia rozgrywa się w wiosce, w której od dawna nie padał deszcz. Za suszę obwinia się niemą bohaterkę dramatu (podobnie jak za wszystkie nieszczęścia spadające na rodzinę obwinia się brzydką żonę syna w powieści Shajarat al-bu’s). Przypadkowo do wsi przybywają dwaj mężczyźni pragnący się wzbogacić sprzedając wodę, którą wiozą na swoim ośle. Kiedy zwierzę zdycha zakopują go pod pobliskim drzewem. Wtedy nadchodzą mieszkańcy wioski i podczas powitania za-
25 czyna padać deszcz. Sytuacja ta jest wielkim błogosławieństwem i ratunkiem dla wsi. Mieszkańcy uważają gości są za wybrańców niebios, zaś zakopane zwierzę za szczątki świętego (podobnie dzieje się w opowiadaniach Taymura, min. ‘Amm Mitwalli (Wuj Mitwalli), Shaykh Sayyid al-abit (Głupi Szejk Sayyid). Przybysze postanawiają wykorzystać naiwność ludzi i decydują się na pozostanie w wiosce co doprowadza do wielu zabawnych sytuacji. Dramat wzbogacony został o koloryt lokalny w postaci ludowych przyśpiewek. Temat ten z pewnością będzie wielokrotnie jeszcze eksploatowany bowiem wykorzystywanie biednych i naiwnych ludzi ma miejsce w każdym czasie i miejscu. Sztuka Habbat ar-raml (Ziarnko piasku) napisana i wyreżyserowana przez Najiego al-Hay w 1990 roku odzwierciedla stosunki społeczne panujące w rodzinie. Bohaterem jest chłopiec, który po śmierci swoich rodziców zostaje przygarnięty przez stryja. Mieszkając z nim pod jednym dachem zakochuje się w jego córce. Nie może jednak liczyć na przychylność krewnego ponieważ jest sierotą, a co za tym idzie nie posiada odpowiedniej pozycji społecznej oraz zabezpieczenia materialnego. Młody kochanek nie daje za wygraną, próbuje udowodnić swoją dojrzałość i postanawia wypłynąć w podróż han-
26 dlową do Indii, która może dać mu szansę zdobycia pieniędzy. Jednak dzień jego powrotu jest dniem zaślubin ukochanej. Zrozpaczony bohater tańczy taniec weselny aż do utraty życia. Jego marzenia nie zostały zrealizowane bo nie respektował praw jakimi rządzi się społeczeństwo. W dramacie znajdujemy odniesienia do emirackiej kultury tańców ludowych, np. al-liwa. [1] Po raz kolejny dramaturg podjął trudny temat domagając się redukcji autorytetu ojcowskiego na korzyść wszystkich członków rodziny. Poddał też analizie przyczyny posłuszeństwa kobiety wobec mężczyzny. Nie pominął problemu narzucania tradycyjnych małżeństw z pobudek czysto materialnych. Tematem sztuki Wa madha ba’du? (I co potem) pióra Habiba Ghuluma al-Attara z 2002 roku jest wolność słowa. Pokazuje ona nieszczęśliwego i samotnego dziennikarza, który utracił pracę z powodu artykułów o charakterze politycznym. To wydarzenie pozbawiło go złudzeń i zmusiło do rezygnacji z młodzieńczych ideałów. Zamyka się w pokoju z komputerem i stertami papierów. Po stracie żony - z którą jak mu się wydaje prowadzi rozmowy - czuje się osamotniony, przeżywa stany depresji i nie dostrzega sensu życia. Zmarła żona symbo1. Por. Habib Ghuloom al-Attar, The Development of Theatrical Activity in the Gulf Region, United Arab Emirates 2009, s. 91,
27 lizuje w sztuce utraconą ojczyznę, która ciągle obecna jest w życiu bohatera. Pokój staje się jego więzieniem, w którym ulega zatraceniu jego indywidualność. Pisze artykuły, które sprzedaje początkującemu dziennikarzowi. Sztuka Habiba Ghuluma Wa madha ba’du? (I co potem) została nagrodzona w 2002.[1] Po przeczytaniu sztuki nasuwa się refleksja dotycząca mediów: telewizji czy Internetu, które odgrywają i będą odgrywać kluczową rolę w kształtowaniu się zachowań społeczeństwa arabskiego czy formowaniu światopoglądu. Autor uważa, podobnie jak wielu innych publicystów i dziennikarzy w Emiratach, że najlepszym sposobem na zwalczanie negatywnych wpływów wewnątrz państwa jest rozwój, modernizacja i swobodne działanie miejscowych mediów.[2] W twórczości dramaturgów sztuki teatralne przestają być bierną relacją ze zdarzeń ilustrujących tradycyjne życie społeczne, ale świadomie podejmują problematykę człowieka i jego miejsca we współczesnym świecie. Pogłębia się nie tylko zakres tematyczny dramatów, ale też zróżnicowanie ról społecznych i indywidualnych 1. Na podstawie wywiadu przeprowadzonego przez Barbarę Michalak-Pikulską z Habibem Ghulumem Al.-Attarem w Szardży 21 stycznia 2010, 2. Por. F. as-Sayegh, Arab Media must try to meet its social responsibility, Gulf News 23.07.2004,
28 postaw bohaterów wobec zmian jakie niósł czas bieżący. Towarzyszące rozwojowi gospodarczemu szybkie wznoszenie nowych bogatych dzielnic wywołują mieszane uczucia u dojrzałych mieszkańców. Opowiada o tym sztuka ‘Umara Ghubasha Shamma (imię własne) z 2003 roku. Bohaterka obserwuje burzenie starych domów i bazarów, na których miejscu powstają nowe budynki odpowiadające swoimi rozmiarami i przepychem nowobogackiemu społeczeństwu. Kobieta odczuwa smutek, ból, bezradność i zagubienie. Podobnie jak bohater sztuki Habiba Ghuluma tak i ona ukojenie znajduje w rozmowie ze zmarłym mężem. Ma świadomość własnej odmienności i drażnią ją obowiązujące zasady społeczne. Sztuka wyraźnie nawiązuje do ekonomicznego boomu, który spowodował napływ kapitału, siły roboczej i budowę miast. Nowa klasa społeczna spowodowała zaś naruszenie tradycyjnego modelu życia. Mimo, że generacja dziadków i ojców jeszcze kurczowo trzymała się tradycyjnych wartości i religii, to już pokolenie wykształconych synów otwarte było i jest na postęp i cywilizację. Zaprezentowane sztuki teatralne od początku były związane z nurtem społecznym, wiernie towarzyszyły przemianom gospodarczym. Dramaty pokazują społe-
29 czeństwo, które w tradycyjny sposób pojmuje cel życia i status poszczególnych członków rodziny. Od mężczyzn bowiem oczekuje się siły, bogactwa, wysokiej pozycji społecznej, zaś od kobiet całkowitego posłuszeństwa, sumiennego wypełniania obowiązków domowych oraz licznego potomstwa co miało utwierdzić wizerunek kobiety jako żony i matki. Dramaturdzy przedstawiając konkretne przykłady z otaczającej ich rzeczywistości pragną informować i pouczać społeczeństwo. Bowiem odkrycie ropy naftowej zmieniło i podzieliło społeczeństwo, które do tej pory żyło z rybołówstwa i handlu perłami. Młode pokolenie wychowane w dobrobycie nastawione jest na szybki zysk, komfort i konsumpcyjny tryb życia. W literaturze emirackiej obserwujemy również zaangażowanie w problemy walki narodowowyzwoleńczej oraz jedności arabskiej. Zauważamy to szczególnie w sztukach Szejka Doktora Sultana Bin Muhammada Al- -Qasimi. Wspomniany już na początku dramat Nihayat Sahyun (Koniec Syjonu) z 1958 roku podejmuje tematykę konfliktu palestyńskiego by ostatecznie obciążyć mocarstwa zachodnie winą za zgubę narodu palestyńskiego. Kolejna sztuka Szejka Doktora Sultana Bin Muhammada Al-Qasimi, pt. ‘Awdat Hulaku (Powrót Hu-
30 lagu) z 1998 roku rozgrywa się w wieku XIII, ale tak naprawdę odnosi się do wydarzeń współczesnych. Już w Prologu dramaturg sam przyznaje, że: Czytając historię Arabów odkryłem, że to co się wydarzyło przed upadkiem Kalifatu Abbasydzkiego jest podobne do tego co dzieje się obecnie w krajach arabskich. Dlatego napisałem tę sztukę z perspektywy historii by przedstawić bolesną współczesność. [1] Wydarzenia w dramacie oparte są na faktach historycznych i odnoszą się do zdobycia stolicy Abbasydów przez wnuka Czyngis-chana Hulagu. Autor pokazuje zaplecze negocjacji między kalifem Musta’simem a Hulagu i kryzysu jaki później nastąpił. Wszystkie wydarzenia kończą się tragicznie – śmiercią kalifa i upadkiem Bagdadu. Sztuka odsłoniła dwóch bohaterów: postać słabego i naiwnego kalifa oraz mądrego dowódcy wojsk ad-Dwaydara. Kalif Musta’simw obliczu niebezpieczeństwa ucieka przed odpowiedzialnością w przyjemności i zabawę. Nie potrafi zachować się godnie w przeciwieństwie do swojego dowódcy gotowego poświęcić życie dla dobra ojczyzny. Między nimi Szejk Doktor Sultan Bin Muhammad Al-Qasimi stawia postać zdrajcy Ibn al- -‘Alqama, ministra który spiskuje z Hulagu by stać się w 1. Sultan Ibn Muhammad Al-Qasimi, Holaku’s Return, Sharjah 2004, s. 5,
31 przyszłości marionetkowym władcą Bagdadu. Został on zredukowany do rangi przedmiotu fizycznego całkowicie podporządkowanego najeźdźcy podobnie jak później jego syn. Minister w końcu uświadamia sobie ogrom zła jaki wyrządził, ale jest już za późno. Jego miejsce zajmuje syn - noszący zresztą to samo imię. Sztuka pokazuje jak człowiek jest słaby i bezbronny wobec historii. Szejk Doktor Sultan Bin Muhammad Al-Qasimi zastanawia się nad moralną oceną czynów bohaterów, w których zagrożenie budzi dzikie instynkty, zachłanność i obłudę. Historia zresztą pełna jest nieustannego przelewu krwi, zwycięstw, przegranych i śmierci. Człowiek zaś uwikłany jest w historię. Wydaje się, że kolejne pokolenia podążają w stronę śmierci. Przeszłość, teraźniejszość i przyszłość nie różnią się od siebie. Dlatego sztuka ‘Awdat Hulaku (Powrót Hulagu) Szejka Doktora Sultana Bin Muhammada Al-Qasimi ma wymiar ponadczasowy. Podsumowując, należy stwierdzić, że w ciągu zaledwie kilkudziesięciu lat pisarze emiraccy stworzyli podwaliny teatru w każdym słowa tego znaczeniu. Wypracowali swój własny styl i tematykę. Pokazali współczesne społeczeństwo w dobie ogromnych przemian ekonomiczno-społecznych. Odważyli się na krytykę za-
32 cofanych tradycji i zwyczajów, obnażali ślepą zachłanność i analizowali zachowanie nowobogackiego społeczeństwa, bez względu na grożące im konsekwencje. Stali się świadkami przemian społecznych, kulturalnych i socjalnych. Barbara Michalak-Pikulska Sebastian Gadomski
33 Życie i twórczość Jego Wysokości Szejka Dr Sultana bin Muhammada Al Qasimi Jego Wysokość Szejk Dr Sultan bin Muhammad Al Qasimi urodził się w Sharjah w 1939 roku. Po ukończeniu szkół w Sharjah i Kuwejcie studiował w latach 19651971 na Uniwersytecie Kairskim w Egipcie. W 1985 roku uzyskał stopień doktora na Uniwersytecie w Exeter wWielkiej Brytanii na podstawie dysertacji: Accusation of piracy and trials of the East India company to control the Gulf (1797-1820), zaś w 1999 stopień doktora na Uniwersytecie w Durham za rozprawę na temat: Powers Struggles and Trade in the Gulf 1620-1820. JW Dr Sultan bin Muhammad Al Qasimi w 1971 objął stanowisko ministra edukacji Zjednoczonych Emira-
34 tów Arabskich, a w 1972 został władcą emiratu Sharjah oraz członkiem Rady Najwyższej Zjednoczonych Emiratów Arabskich. Zainteresowania naukowe JWDr Sultana binMuhammada Al Qasimi są niezwykle szerokie i wielowątkowe. Istotne miejsce zajmują wśród nich badania historyczne. Do chwili obecnej opublikowano Jego 34 prace w językach: arabskim, angielskim, francuskim, portugalskim, niemieckim, hiszpańskim, tureckim, chińskim, włoskim, rosyjskim, perskim, urdu i hindi. Monografie poświęcone historii krajów Zatoki Perskiej poparte są rzetelnymi studiami materiałów źródłowych i unikatowym opracowaniem graficznym map z lat 1478-1931. Prace te pozwoliły ujrzeć dziedzictwo Zatoki z szerokiej perspektywy i poddać je głębokiej analizie. Na szczególną uwagę zasługują: wydana w 2016 książka pt. The Conflict between Power and Trade in the Gulf (1620-1820), publikacja przedstawiająca spory dotyczące handlu w Zatoce w kontekście działań europejskich firm z Indii Wschodnich; wydana w 2015 r. monografia pt. Economy of the Emirates of Arabian Coast in the 19th Century, ukazująca przemiany społeczno-ekonomiczne miast emirackich; wydana w 2004 książka pt. Memorandum on Kuwait: Biography of Sheikh Mubarak Al Sabah, opisująca
35 konflikty między państwami europejskimi walczącymi o wpływy w Kuwejcie na przełomie XIX i XX wieku. Cenną pozycją jest wydana w 2000 r. publikacja A Memorandum for Historians on the innocence of Ibn Majid, w której Autor dokumentuje mapami i manuskryptami Vasco da Gamy jego pierwszą podróż do Indii. Oryginalne mapy wraz z opracowaniem z prywatnej kolekcji dr Sultana Al Qasimi z lat 1478-1931, dotyczące historii krajów Zatoki, stanowią natomiast trzon dwóch innych publikacji: The Gulf in Historic Maps (1478-1861) oraz The Gulf in Historic Maps (1493-1931). Kilka monografii poświęconych zostało historii Imperium Osmańskiego oraz jego relacjom międzynarodowym. Są to książki: Omani-French relations (1715-1900) i Division of the Omani Empire (1856-1862). Drugą grupę publikacji stanowią 22 prace literackie, na które składają się sztuki teatralne, wiersze oraz opracowania literackie wydane również w wielu językach. Wśród nich na uwagę zasługuje m.in. tom Poetry debates between Sheikh Sultan bin Saqr Al Qasimi and his Friend, Shaikh Muhammad bin Abdul-Aziz Al Siddiki (2017), na który składają się wiersze tytułowych poetów. Zorganizowanie przez JWDr Sultana bin Muhammada Al Qasimi w roku 1984 Teatralnych Dni Sharjah sta-
36 ło się przełomem w historii teatru emirackiego. Celem festiwalu było wsparcie rozwoju teatru i propagowanie sztuk teatralnych na terenie wszystkich Emiratów, a także rozwijanie wiedzy o teatrze i sztuce wśród młodzieży. Festiwal podsycił rywalizację, która przeniosła się na poziom konfrontacji z grupami teatralnymi z innych krajów arabskich, co znacząco wpłynęło na jakość prezentowanych przedstawień. Dr Sultan Al Qasimi opisuje rozwój i znaczenie tego festiwalu dla kultury i literatury emirackiej w monografii pt. Sharjah Theatrical Days (1984-2013). Sam dr Sultan Al Qasimi jest autorem wielu sztuk teatralnych. Na szczególną uwagę zasługuje dramat Nihayat Sahyun (Koniec Syjonu) z 1958 roku podejmujący tematykę konfliktu palestyńskiego. Kolejna sztuka pt. ‘Awdat Hulaku (Powrót Hulagu) z 1998 roku rozgrywa się w wieku XIII, ale tak naprawdę odnosi się do wydarzeń współczesnych. Już w Prologu dramaturg przyznaje, iż studiując historię Arabów odkrył, że to, co się wydarzyło przed upadkiem Kalifatu Abbasydzkiego (750-1258), budzi skojarzenia z tym, co dzieje się obecnie w krajach arabskich, a napisana z perspektywy historii sztuka przedstawia bolesną współczesność. Temat szeroko rozumianego teatru emirackiego podjął dr Sultan Al Qasimi w monografii z 2014 r. pt. Abo-
37 ut the Theatre. W pracy podkreśla stworzenie w ciągu zaledwie kilkudziesięciu lat podwalin teatru w każdym słowa tego znaczeniu. Twórcy emiraccy wypracowali bowiem swój własny styl i tematykę. Pokazali współczesne społeczeństwo w dobie ogromnych przemian ekonomiczno-społecznych. Odważyli się na krytykę zacofanych tradycji i zwyczajów, obnażali ślepą zachłanność i analizowali zachowanie nowobogackiego społeczeństwa, bez względu na grożące im konsekwencje. Stali się świadkami przemian społecznych, kulturalnych i socjalnych. Nie sposób nie wspomnieć o działaniach JW Dr Sultana bin Muhammada Al Qasimi dla wsparcia nauki zarówno w Zjednoczonych Emiratach Arabskich, jak i na świecie. Ufundowany przez Jego Wysokość, otwarty w roku 1997 Uniwersytet w Szardży jest jednym z wiodących ośrodków naukowych w regionie Zatoki Perskiej. Obecnie oferuje kilkadziesiąt programów studiów wyższych, w tym studia licencjackie, magisterskie i doktoranckie. JW Dr Sultan bin Muhammad Al Qasimi jest Prezydentem Uniwersytetu Amerykańskiego w Sharjah, Uniwersytetu Sharjah oraz Uniwersytetu Qasimiyyah.
38 Od 2017 r. jest także Prezydentem Akademii Języka Arabskiego w Sharjah, wspierając rozwój języka arabskiego w kraju i za granicą. Ponadto, był profesorem Uniwersytetu w Sharjah, Uniwersytetu Kairskiego i członkiem Akademii Nauk w Lizbonie. JW szejk Dr Sułtan ibn Muhammad al-Qasimi jest pomysłodawcą i propagatorem wielu ważnych inicjatyw krajowych i międzynarodowych. W 2004 r. w Cambridge został powołany na członka Stowarzyszenia Cechu Dobroczyńców Uniwersytetu Cambridge w uznaniu Jego wsparcia edukacji i badań. Od 2007 r. jest też członkiem założycielem Kolegium Darczyńców Uniwersytetu w Exeter w uznaniu Jego stałego wsparcia dla szkolnictwa wyższego i badań. JW Dr Sultan bin Muhammad Al Qasimi postanowił nawiązać współpracę również z Katedrą Arabistyki Instytutu Orientalistyki Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie. Za swoje zasługi JW Dr Sultan bin Muhammad Al Qasimi został uhonorowany wieloma doktoratami honorowymi, m.in. przez uniwersytet w Chartumie (1986), Exeter (1993), Moskwie (1995), Kuala Lumpur (2001), Edynburgu (2001), Londynie (2003), McMaster University w Kanadzie (2004), uniwersytet w Erewaniu (2005), Tybindze (2006), Ammanie (2008), Kanazawa
39 (2010), Seulu (2011), Paryżu (2012), Kairze (2015), University of Calicut w Indiach (2017), oraz wieloma innymi odznaczeniami, np. w dziedzinie badań naukowych (Arabia Saudyjska, 2012), teatru (Emiraty Arabskie, 2014), wysiłków na rzecz kultury (Wielka Brytania, 2017), poezji (Kair, 2017). Ponadto, nagradzana była jego działalność za zasługi dla wspierania badań na cywilizacją islamską (Turcja, 1990), edukacji (Maroko), promowanie dialogu międzynarodowego (Francja, 1998, 2003), promowanie języka arabskiego (Tunezja, 1998), pracę na rzecz dzieci (Francja, 2003), promowanie skautingu (Egipt, 2005, Emiraty Arabskie, 2016), wspieranie badań archeologicznych (Emiraty Arabskie, 2005), wspieranie współpracy między uniwersytetami (Jordania, 2009), promowanie teatru (Chiny, 2011), literatury (Emiraty Arabskie 2012), kultury (Niemcy, 2015). Jest honorowym prezydentem i honorowym członkiem uniwersytetów i organizacji wspierających naukę i kulturę, min. African Studies Institute in Khartoum University, National Geographic Society in Washington, Institute for Middle Eastern and Islamic Studies University of Durham, Council of World University Service, Egyptian Association for Study of History, Writers’ Union of Egypt, Islamic International Organization for
40 the History of Science, Arab Theatre Universities, The Royal College of Surgeons of England, Arabic Language Academy. JWDr Sultan bin MuhammadAl Qasimi swoją postawą uosabia wartości uniwersyteckie, kierując się w swojej pracy i badaniach prawdą i rzetelnością. Jego starania świadczą o głębokim zrozumieniu rangi promocji nauki i kultury, zwłaszcza w warunkach szybkich przemian ekonomicznych. Nie tylko wspiera dobre inicjatywy, ale sam jest inspiratorem nowych idei i działań. Dostrzega potrzebę łączenia rozwoju wiedzy z poszanowaniem tradycji i dorobku kulturowego. Jest wielce zaangażowany nie tylko w działalność we własnym kraju, ale też i na świecie. Wsparcie i propagowanie ojczystej kultury postrzega z perspektywy ochrony światowego dziedzictwa kulturowego, a we współdziałaniu oraz wymianie myśli i doświadczeń widzi drogę rozwoju. Barbara Michalak-Pikulska
41 DAISZ I AL-GHABRA[1] Sultan Bin Muhammad Al-Qasimi Tłumaczenie: Iwona Król 1. Daisz – akronim arabskiej nazwy ﺩﺍﻋﺶ Ad-Dawlaal-Islamijja fi al-Iraqwa-asz- -Szam (Państwo Islamskie w Iraku i Lewancie) *zdjęcie: Sharjah National Production (Sahara Theatre festival 2016)
42 Osoby: NARRATOR GRUPA JEŹDŹCÓW RÓD BANU ZUBJAN: GRUPA JEŹDŹCÓW Z RODU BANU ZUBJAN HAML BEN BADR PRZYJACIEL (HAMLA BEN BADRA) HAZIFA BEN BADR (BRAT HAMLA BEN BADRA) GRUPA TOWARZYSZY HAMLA I HAZIFY JEDEN Z TOWARZYSZY RÓD BANU ABS: GRUPA JEŹDŹCÓW Z RODU BANU ABS QAJS BEN ZUHAJR HERALDOWIE Z RODU BANU ABS MALIK BEN ZUHAJR (BRAT QAJSA BEN ZUHAJRA) GŁOSY (wielu osób) JEŹDZIEC GŁOS MUEZZINA GŁOS Miejsce: region Al-Qasim, gdzie przebywa plemię Ghatafan, w tym należące do niego rody Banu Zubjan i Banu Abs. Namioty Banu Zubjan. Namioty Banu Abs. Czas: pięćdziesiąt lat przed misją proroka Mahometa – niech cieszy się pokojem i błogosławieństwem Allaha.
43 AKT PIERWSZY NARRATOR: Miejsce - region Al-Qasim, gdzie przebywa plemię Ghatafan, w tym należące do niego rody Banu Zubjan i Banu Abs. Czas: pięćdziesiąt lat przed misją proroka Mahometa – niech cieszy się pokojem i błogosławieństwem Allaha Pustkowie. Widać tylko jeden beduiński namiot. Słychać tętent końskich kopyt. Z namiotu wychodzą dwaj mężczyźni; jeden z nich podchodzi do swojego konia, by go dosiąść. To jabłkowita klacz Al-Ghabra należąca do Hamla ben Badra z rodu Banu Zubjan.
44 W oddali pojawia się Qajs ben Zuhajr z rodu Banu Abs, który na swym rumaku Dahisie z prędkością błyskawicy przejeżdża obok Hamla ben Badra i jego przyjaciela. Haml ben Badr pyta przyjaciela: HAML BEN BADR: Kim jest ten mężczyzna? PRZYJACIEL: To sam Qajs ben Zuhajr, jeden z twoich stryjecznych braci z rodu Banu Abs. HAML BEN BADR: A cóż to za koń, który przemknął przed nami niczym błyskawica!? PRZYJACIEL: To niedościgły ogier Dahis. WRACA QAJS BEN ZUHAJR; jego rumak kroczy dumnie, aby zatrzymać się obok mężczyzn. QAJS BEN ZUHAJR: (pytająco) Któż to? … Haml ben Badr Zubjani!!! HAML BEN BADR: Miłego poranka, bracie stryjeczny. QAJS BEN ZUHAJR: Cóż to za piękny koń? HAML BEN BADR: To Al-Ghabra… Zwyciężyłem w każdym wyścigu, w którym jej dosiadałem.
45 QAJS BEN ZUHAJR: Nie sądzę, że zdołałaby prześcignąć Dahisa. HAML BEN BADR: Może się założymy? QAJS BEN ZUHAJR: O co? HAML BEN BADR: Sto wielbłądów dla tego, którego koń przybiegnie pierwszy. QAJS BEN ZUHAJR: Zakład stoi! HAML BEN BADR: Umowa? QAJS BEN ZUHAJR: Umowa! Mężczyźni podają sobie ręce. HAML BEN BADR: Kiedy zaczynamy wyścig? QAJS BEN ZUHAJR: Jutro rano. Każdy z nich dosiada konia i daje pokaz jego zręczności, po czym wracają do swych siedzib. NARRATOR: Qajs ben Zuhajr udał się do obozowiska Banu Abs. Haml ben Badr udał się do obozowiska Banu Zubjan, aby powiadomić swoich ludzi o zakładzie.
47 AKT DRUGI Miejsce: Meta wyścigu. NARRATOR: Wyścig rozpoczął się kilka dni temu; konie pokonały pustynie i lasy. Od zachodu przybywają forpoczty Banu Zubjan, które prowadzi Haml ben Badr oraz jego brat Hazifa ben Badr. Wraz z nimi pojawia się grupa ich towarzyszy. JEDEN Z TOWARZYSZY: Hamlu ben Badrze, kiedy spodziewamy się koni?
48 HAML BEN BADR: Już niedługo. Zwraca się do towarzyszy tymi słowami: HAML BEN BADR: Ukryjcie się pośród tych krzewów, a jeśli zobaczycie, że Dahis prześcignął Al-Ghabrę, spłoszcie go, żeby Al-Ghabra mogła go wyprzedzić. No już, pospieszcie się. Towarzysze wyruszają. Z Hamlem i jego bratem Hazifą pozostaje grupa Zubjanitów. NARRATOR: Od wschodu przybywają forpoczty Banu Abs, które prowadzi Qajs ben Zuhajr oraz jego brat Malik ben Zuhajr. GŁOSY: (coraz głośniejsze) Przybyła Al-Ghabra… Przybyła Al-Ghabra… NARRATOR: Al-Ghabra kończy wyścig. Banu Zubjan wiwatują na cześć Hamla ben Badra. Tuż za Al-Ghabrą zjawia się ogier Dahis, podjeżdża do zebranych Banu Abs, a siedzący na nim jeździec krzyczy:
49 JEŹDZIEC: Byłem pierwszy. Ale kilku ukrytych wśród krzewów Zubjanitów spłoszyło Dahisa, żeby Al-Ghabra mogła go wyprzedzić. To zdrada, nieuczciwość i oszustwo. NARRATOR: Hazifa ben Badr zaatakował go mówiąc: HAZIFA BEN BADR: To wy dopuściliście się zdrady i oszustwa. NARRATOR: Hazifa ben Badr podszedł do Qajsa ben Zuhajra i zwrócił się do niego. HAZIFA BEN BADR: To wy dopuściliście się zdrady i oszustwa. To wy dopuściliście się zdrady i oszustwa. QAJS BEN ZUHAJR: Odejdź, Hazifo. NARRATOR: Jednak Hazifa ben Badr wyzywa Qajsa ben Zuhajra na pojedynek. Walczą ze sobą. Qajs ben Zuhajr naciera na Hazifę i zabija go. BANU ZUBJAN: (krzyczą coraz głośniej) Hazifa ben Badr, brat Hamla ben Badra zabity, Hazifa ben Badr zabity.
50 NARRATOR: Zubjanici rzucili się na ludzi z rodu Banu Abs. W walce zginął Malik ben Zuhajr, brat Qajsa ben Zuhajra. BANUABS (krzyczą coraz głośniej): Malik ben Zuhajr, brat Qajsa ben Zuhajra zabity, Malik ben Zuhajr zabity. NARRATOR: Absyci zabrali ciało Malika ben Zuhajra i udali się do swojego obozowiska, Zubjanici zabrali ciało Hazify ben Badra i udali się do swojego obozowiska. Żałobne odgłosy pogrzebu.
51 AKT TRZECI NARRATOR: Walki między Absytami i Zubjanitami trwały czterdzieści lat. Oto jedna z nich: Grupa Absytów nadjeżdża ze wschodu. Grupa Zubjanitów nadjeżdża z zachodu. Kolorowe stroje członków obu grup są podszyte na biało. Podobnie ich turbany. Rozpoczyna się walka. Słychać szczęk mieczy i rżenie koni. Nagle rozlega się wezwanie do modlitwy: Wezwanie do modlitwy: Bóg jest wielki – modlitwa zostaje odmówiona do końca. Wezwanie do modlitwy się powtarza.
52 Miecze się unoszą, a potem opadają na ziemię; mężczyźni pochylają nad nimi głowy. Gdy tylko wezwanie do modlitwy się kończy, mężczyźni przewracają ubrania na lewą stronę, białą podszewką na wierzch; podobnie czynią z turbanami. Mężczyźni rzucają miecze na ziemię i zwracają się w stronę Mekki, unosząc ręce do modlitwy. GRUPA MĘŻCZYZN: Allah jest bardzo wielki. Chwalcie Boga najwyższego. Recytują modlitwę do końca. Rozbrzmiewa głos i przerywa modlitwę. GŁOS: O ludzie, Prorok, niech pokój będzie z nim, mówi: ”Nie jest jednym z nas ten, który nawołuje do fanatyzmu, nie jest jednym z nas ten, który rozsiewa fanatyzm, nie jest jednym z nas ten, który umiera w imię fanatyzmu.” O ludzie, Prorok, niech pokój będzie z nim, mówi: „O ludzie, Bóg zdjął z was zasłonę niewiedzy, nie pozwalając dłużej wywyższać się tym, których była dziełem. Są dwa rodzaje ludzi: jedni są szczerzy, pobożni i szlachetni w Bogu, a drudzy bezwstydni, niegodziwi
53 i prostaccy. Ludzie to synowie Adama, a Bóg stworzył Adama z prochu.”O ludzie, Prorok, niech pokój będzie z nim, mówi: „O ludzie, wasza krew i wasz majątek są święte aż do spotkania z Panem, tak jak święty jest ten dzień i ten miesiąc. Spotkacie waszego Pana, a on zapyta was o wasze dzieła. Ja wam to uświadomiłem, czyż nie? Odpowiedzieli: Tak. Nie podążajcie za mną jak niewierni, którzy się nawzajem zabijają. Nie podążajcie za mną jak niewierni, którzy się nawzajem zabijają. Mężczyźni stają w zwartym szeregu i ruszają naprzód z obnażonymi mieczami powtarzając: GRUPA MĘŻCZYZN: Allah jest wielki, Allah jest wielki, Allah jest wielki.Tylko Allah jest Bogiem. Allah jest wielki, Allah jest wielki, chwała niech będzie Allahowi. Allah jest bardzo wielki.Jego chwała jest wielka. Chwalcie Boga najwyższego. Tylko Allah jest Bogiem. Niech się ziści jego obietnica i niech zwycięży jego sługa. Niech będzie mocne jego wojsko i niech on sam pokona przeciwników. Tylko Allah jest Bogiem i tylko jemu oddajemy cześć, szczerze oddani jego religii, nawet jeśli nienawidzą go niewierni.
sheikhdrsultan.aeRkJQdWJsaXNoZXIy OTg0NzAy